14 Mart Harir Edar Bayramı nasıl kutlanır? Dini olmayan kültürel bayram olarak nitelendirilen 14 Mart Harir Edar Bayramı nedir?
“Geçmişte İpek böcekçiliği İle uğraşan Arap Alevilerin İpek böceklerinin beslendiği dut yaprakları için Bereketli bir yıl temennisi ile 14 Martta(1) kutlanan o gün sütlü muhallebi yapılıp dağıtılan bir kültürel bayramımızdır..
1571-1572 yıllarında Arap Alevilerin Yoğun olarak yaşadığı Cebele Sancağında toplam 90 adet ipek tezgahı vardı.
Cebele Sancağı Cebel Aleviyyun’un (Alevi Dağları)etekleri ve Lazkiye Bölgesini Kapsar.
Nahiyeler Sayısı Verilen Vergi (Akçe)
Cebele 13 390
Merkab 14 420
Hevâbî 2 60
Kehf 22 660
Kadmûs 10 450
Manîka – –
‘Ulleyka 2 60
Balâtnîs 14 420
Lâzkiye 12 360
Sahyûn 1 30
Berzîye – –
Toplam 90 2.850
(2)
1571 yilinda Osmanli tarafindan Tripoli Kanunnamesi hazirlandi. Bu kanunnamede dirhemü‘r-rical ile Özellikle Arap Alevilere agir vergiler tatbik edildi.Bu da Osmanlinin Arap Alevilere karsi ilk ekonomik zulmu idi.(3)
Her haneden 24 akçe ve her bekardan 12 akçe vergi alınıyordu. 969 tarihli Cebele sancağı kanunnâmesinde belirtildiği üzere bu vergi Arap Alevi olarak bilinen taifeden alınmaktaydı.
Bu verginin 1571 yilinda yıllık miktarı, Cebele köylerinde 7.204 akçe, Merkab nahiyesinde 6.508 akçe, Hevâbî nahiyesinde 964 akçe, Kehf nahiyesinde 4.080 akçe, Kadmûs nahiyesinde 1.272 akçe, Manîka nahiyesinde 948 akçe, ‘Ulleyka nahiyesinde 1.704 akçe, Balâtnîs nahiyesinde 9.250 akçe, Lâzkiye nahiyesinde 5.756 akçe, Sahyûn nahiyesinde de 4.752 akçe idi. (4)
1800’lü yıllarda Lübnan’dan Çukurova’ya kadar Arap Alevi yaşam coğrafyasını gezen seyyah ve araştırmacılar Arap Alevilerin İpek böcekçiliğinde oldukça iyi olduğunu ve ekonomilerinde İpek böcekçiliğinin önemli bir yer tuttuğunu anlatırlar(5)
Geçmişte Antakya’da ipek üretimi kutsal bir ayin gibi yapılırmış. Serin bir ortamda, rutubetsiz ve temiz bir kap içinde saklanan tohumlar, baharın gelişi ile birlikte beyaz bir bez içine konulup gül fidanına asılırmış. Evin küçük kızı, bezi fidandan alır ve bakım odasına götürürmüş. Bu işlemden sonra ipek böceği tohumlarının olduğu bezi evin en yaşlı kadını göğsünde tutarmış. Tohumların hayat bulması için gerekli ısının sağlanması, tohumların birkaç gün kadınların koyunlarında bekletilmesiyle olurmuş. Bu yitik bir gelenek, bir söylence olarak, ipekle ilgili yapılan sohbetlere renk katan bir hikaye olarak kalmıştır.
Böceklerin beslenme dönemlerinde insanlar, dut ağaçlarının gölgesinde yaprak toplamak için bir araya gelir, sohbetler edilir, çay demlenir, kısır yapılır, siyaset konuşulurmuş. Dut ağaçlarının gölgesinde her zaman birilerini bulmak mümkünmüş.
İpek böceği tırtıllarının koza örme işlemi tamamlanınca evde şenlik yapılırmış. Çalılardan kozalar tek tek toplanır ve bir bayram havasında hasat tamamlanırmış.
Harir Edar Ne Demek?
”Harir” Arapça ile İpek demektir. ”Edar” İse Mart ayı demektir. Harir Edar gününe özel muhallebi yapılır ve dağıtılır. Yoksul Arap Alevilerin eskiden şeker bulması çok lüks olduğu için muhallebi tuzlu yapılırdı. Günümüzde ise şekerli yapılıp dağıtılır..
Bu makale Arap Alevilerin yalnızca dini bayramlardan ibaret olmadığının ve kültürel bayramlarının da var olduğunun kanıtıdır..
Biraz da kültürümüzle öne çıkmak dileği ile..
1. Aslında 1 Marttır.Şemsi Rûmî takvime göre hesaplanır. Diğer bir anlatım ile hicri kameri takvimden kaynaklanan kayma bizde olmaz bu nedenle günümüz 14 mart aslında bizde 1 Mart’tır.
2. Kaynak: 512 Nolu Osmanli Tahrir Defteri
3. Kaynak: Studia Islamica No. 50 (1979), pp. 109-124
4. Kaynak: 512 Numaralı Osmanli Tahrir Defteri
5.-ADRES, 1830 Allgemeine Deutsche Real-Encyklopädie für gebildete Stände cilt 7,Syf: 936
-Rousseau, “Die İsmailiten und Nosairier”, Silvestre de Sacy (Trc), Minerva (1812), cilt 4, s. 137-138
-Niebuhr, “Über den Aufenthalt und die Religion der Johannisjünger und Nassairier”,”
