Tüm dünyayı etkisi altına alan ve Türkiye’de de 47 vakası bulunan corona virüsünün merak ettiğini ABD’de yayımlanan Wall Street Journal gazetesi, uzmanlara sordu. İşte 22 soruda corona virüs…
WSJ merak edilen sorulara geçmeden önce temel kuralları anımsattı:
– Sakin olun.
– Grip veya diğer solunum yolları enfeksiyonlarına karşı hangi önlemleri alıyorsanız aynısını alın.
– Ellerinizi yıkayın.
– Hapşırır veya öksürürken kendinizi olabildiğince diğerlerini koruyacak şekilde saklayın (Kağıt mendil, o yoksa dirseğinizin içi kuralı).
– Hastaysanız evde kalın.
WSJ’de herkesin merak ettiği sorular ve yanıtlar da şöyle yer alıyor:
Covıd 19’a Maruz Kalıp Enfekte Olmayabilir Misiniz?
Evet.
Sadece enfeksiyona maruz kalmanız değil enfeksiyona hangi süreyle ve ne sıklıkta maruz kaldığınız da önemli.
Yeni koronavirüs oldukça bulaşıcı ama yine de hiçbir virüs için yüzde yüz 100 saldırır diye bir kural yok. Virüsü alıp almayacağınız, virüsün niteliğine ve yoğunluğuna da bağlı.
Çocuğunuzun fincanından içmek veya birini öpmek, birisinin hapşırdığı bir nesneye dokunmaktan daha riskli. Bunun yanısıra enfeksiyonun hangi aşamada olduğu, enfekte kişiye hangi yakınlıkta olunduğu ve enfekte kişiyle birlikte geçirilen süre de önemli.
Covid-19 hastaları, belirtilerin başlamasından 24 ile 48 saat öncesinden hasta oldukları sürenin bitimine kadar virüs bulaştırıyorlar. Virüs belirtileri ortaya çıktıktan sonra yani öksürük veya hapşırığın en çok olduğu dönem en bulaşıcı dönem. Virüsü aldıktan sonra belirtilerin yoğunluğu büyük ölçüde bağışıklık sisteminin gücüne ve vücudun bu maruz kalma ile başa çıkma yeteneğine bağlı.
Tıbbi Rahatsızlığı Olmayan 60 Yaşın Altındaki İnsanların Da Covıd – 19 Yüzünden Ağır Hastalandıklarını Gösteren Bir Çok Rapor Var. Bu Mümkün Mü?
Evet mümkün ancak olasılık daha düşük. Covid-19 nedeniyle ağır hastalananların büyük çoğunluğu yaşlı veya başka sağlık sorunları olanlar olacaktır. Aşırı güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olanlar küçük bir alt grubu oluşturuyor. Risk grubunda olmayıp da kritik bir şekilde hastalananlara çok nadir rastlanıyor.
Sürekli virüse maruz kaldıkları için en büyük risk, sağlık personeli için var. Hasta ve yoğun virüslü kişilerle en çok karşı karşıya gelenler onlar.
Ateş Ölçmek İçin En İyi Termometre Hangisi?
Herhangi bir marka dijital termometre, ateş ölçmenin en iyi yolu.
1 yaşın altındaki çocuklar için bazı çocuk doktorları rektal termometre kullanmayı öneriyor. Çünkü bu yaştakiler için küçük bir sıcaklık farkı hastaneye gitme kararı almak için önemli olabiliyor.
1 yaş üstü ve daha büyük çocuklar, ağızlarını kapalı tutabildikleri ve kullanıldığı sırada nefes almadıkları sürece dijital ağız termometresi kullanabilirler.
Kulak termometreleri kulak zarına düzgün bir şekilde hizalanmaz ise doğru okuma vermeyebiliyor. Kol altı okumalarında da en doğru sonuç alınamayabiliyor.
Çocuklar Ne Kadar Risk Altında?
Şaşırtıcı olasa da şu ana kadar çocukların, şiddetli enfeksiyona karşı daha az savunmasız olmadıkları görünüyor. Ancak bilim insanlarının, çocukların hastalığı bulaştırmada anahtar bir rol oynayıp oynamadıkları konusunda şüpheleri var. Bu yüzden çocukların virüsü almalarını ve başkalarına yaymalarını önlemek konusu, hala hayati önem taşıyor.
Geçen ay Amerika Tıp Derneği’nce (JAMA) yayınlanan bir araştırmaya göre, Çin’deki yaklaşık 45.000 onaylanmış Covid-19 vakası incelendiğinde hastaların sadece yüzde 2’sinin çocuk olduğu görüldü. 10 yaşın altındaki çocuklarda ölüm vakası bildirilmedi. Güney Kore’den de benzer veriler elde edildi. Mart’ta Kore Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri tarafından bildirilen yaklaşık 6.300 Covid-19 vakası arasında, 30 yaşın altındaki hiç kimsede ölüm kaydedilmedi. Vakaların yüzde 10’u 10-19 yaşları arasındaydı.
Nedeni belli değil. Bazı doktorlar, çocuklardaki reseptör (alıcılar) yoğunluğunun yetişkinler kadar yoğunluğa sahip olmayabileceğini düşünüyor, diğerleri ise çocukların genellikle daha güçlü bağışıklık sistemlerine sahip olduğunu belirtiyor. Ancak çocuklar, hastalığın yayılmasında rol oynayabiliyor, bu nedenle önlemleri takip etmek çok önemli: Ellerini yıkayın, dokundukları yüzeyleri temizleyin ve hastalarsa okuldan uzak tutun.
Mikropları Öldürmek İçin Su Ve Sabun El Dezenfektanlarından Daha Mı İyi?
Evet.
Uzmanlar, ellerinizi su ve sabun ile yıkamanız mümkün değilse el dezenfektanı kullanmanızı öneriyor. Araştırmalara göre alkol bazlı el dezenfektanları eldeki mikrop sayısını azaltsa da tüm mikropları ortadan kaldırmıyor.
Eller yağlı veya gözle görülür derecede kirli olduğunda el dezenfektanları etkili değiller çünkü bu durumda kire ve mukozaya nüfuz edemiyorlar.
Uzmanlar, “Suya ve sabuna yakınsanız su ve sabunu kullanın ancak değilseniz dezenfektan kullanın” diyorlar.
Kullandığınız el dezenfektanı en az yüzde 60 alkol içermeli. El dezenfektanı kullanmak durumunda kaldığınızda her iki elin yüzeylerini kaplayacak kadar büyük bir hacim kullanın ve ellerinizin tamamen kurumasını bekleyin.
Hangi Hastalıkları Olanlar Risk Grubunda?
Sadece organ nakli olan ya da kanser hastaları gibi bağışıklık sistemi zayıf insanlar değil kalp hastalığı, diyabet, yüksek tansiyon ve sigara içenler de dahil olmak üzere solunum veya akciğer hastalığı olan kişiler bu grupta. Çin’de yapılan araştırmalar, kardiyovasküler sorunları olanlar için ölüm oranının yüzde 10.5 olduğunu, diyabet hastaları için yüzde 7.3 ve hipertansiyon veya akciğer ve solunum hastalığı olanlar için yaklaşık yüzde 6 olduğunu göstermektedir. Kanser hastalarında bu oran yüzde 5.6 olarak bildirilmiştir.
Gribin riskli olduğu grupla aynı grup yani. Bu hastalıklardan biri ya da birkaçına sahip yaşlılar için risk daha da yükseliyor.
Sigara içmek de hava kirliliği de ciddi enfeksiyon riskini arttırıyor. Çin’deki hava kirliliği de riski artıran nedenler arasında sayılıyor.
Daha yaşlı olanlardan aktif ya da pasif dumana ve hava kirliliğine maruz kalanlar daha ağır bir enfeksiyonla karşı karşıya kalıyorlar.
Toplu Taşımada Covıd-19 Bulaşma Riskini Nasıl Azaltabiliriz?
Öksüren ve hapşıranlardan uzak durun. Tutunma yerlerini silmek de düşünülebilir.
Toplu taşıma araçlarından iner inmez mümkünse ellerinizi yıkayın yoksa el dezenfektanı kullanın.
Yüzünüze ve gözünüze dokunmamak koşuluyla eldiven giyilebilir. Toplu taşıma araçlarında tek kullanımlık eldivenler tercih edilebilir. Ama en iyisi yürünebilecek mesafeleri yürüyün temiz hava alıp egzersiz de yapmış olursunuz.
Covıd -19, Grip Ve Diğer Virütik Solunum Yolu Enfeksiyonlarından Daha Mı Bulaşıcı?
Öyle görünüyor.
Hepsi oldukça bulaşıcı olmakla birlikte, virüs almış bir kişinin virüsü kaç kişiye bulaştıracağına ilişkin oran, Covid-19 için 2.6 olarak tahmin ediliyor. Gripte ise bu oran, 1.2 ile 1.8 aralığında.
Grip Gibi Covıd 19 Da İlkbahar Ve Yaz Aylarında Daha Mı Az Yayılacak?
Bir milyon dolarlık soru bu.
Uzmanlar, Covid-19’un yeni bir virüs olması nedeniyle bunu ayırt etmenin imkansız olduğunu söylüyorlar.
Koronavirüsler, genel olarak grip gibi mevsimsel virüsler değiller. Bu nedenle, ilkbahar ve yaz aylarında daha az yaygın olmaları beklense de gribe göre daha fazla varlık göstereceklerdir.
Farklı bir koronavirüs olan SARS (şiddetli akut solunum sendromu) Kasım 2002’de ortaya çıktı, 2003 yazına kadar sürdü. Ancak buna karşılık, MERS (Orta Doğu solunum sendromu) yaz aylarında yok olmadı.
Covid-19, Hong Kong ve Singapur gibi daha sıcak iklimlere sahip bazı bölgelerde de yayıldı. Ancak genel olarak daha sıcak iklimlerde diğer yerlere göre daha az sayıda vaka görüldü.
Koronavirüs İçin Gripten Farklı Bir Önlem Ya Da Tedavi Var Mı?
Hayır.
Hastalığa neden olan virüsler farklı olsa da bunlar aynı şekilde yayılan bulaşıcı solunum hastalıklarıdır. Hapşırma veya öksürme veya 2 metre içinde konuşan bir hastadan gelen serpintiler yoluyla bulaşırlar. Böyle bir serpinti gözlerinize, ağzınıza veya burnunuza girerse, enfekte olabilirsiniz.
Yeni koronavirüsün, hasta bir insanın ortamdan ayrılmasından sonra bile bulunduğu bölgede asılı bıraktığı minicik serpintileri yoluyla bulaşabileceği konusunda bazı endişeler var. Ama doktorlar, asıl bulaşma yolunun bu olmadığını, dikkat edilmesi gereken temel ilkelerin daha önemli olduğunu vurguluyorlar.
Antibiyotikler, virüslerde etkili değiller. Grip gibi koronavirüs için de (Advil Tylenol ABD’deki antigrip ilaçlarının isimleri) reçetesiz ilaçlar kullanılabiliyor.
Şu anda yeni koronavirüs için antiviral veya aşı yok. Oysa grip için hastalığın süresini kısaltan hem aşı hem de bazı antiviraller var.
Reçetesiz Satılan Soğuk Algınlığı İlaçlarını Almak Yardımcı Olur Mu?
Uzmanlar bunun, yeni koronavirüs tedavisinin temelini oluşturan semptomları kontrol etmek için yararlı olduğunu söylüyor. Ancak bu bir tedavi olmadığı gibi başkalarına bulaştırmaya da engel olmuyor.
Hamile Kadınların Alması Gereken Özel Bir Önlem Var Mı?
Uzmanlar, hamile kadınların yeni virüs karşısında daha savunmasız insanlar kategorisine indiklerini söylüyorlar. Önlemler aynı olmasına rağmen, hamile kadınların özellikle daha dikkatli olmaları gerekiyor.
Yeni Koronavirüs Mikropları Yüzeylerde Ne Kadar Süreyle Yaşıyor?
Bunun yüzeye bağlı olduğu söyleniyor. Eğer bu yüzey açık havadaysa ve güneş ışığı alıyorsa muhtemelen buradaki mikroplar sadece birkaç dakika veya bir saate kadar yaşıyor. Ancak iç mekanda ve kuru bir ortamdaysa, mikroplar bir veya iki güne kadar yaşayabiliyor.
Alerji Ve Astım Hastalarının Hastalığı Kapma Riski Daha Mı Yüksek?
Alerji hastalarının yeni koronavirüsü kapma oranının daha yüksek olduğuna dair bir kanıt yok. Ancak astım hastaları için var.
Yeni bir araştırmaya göre, yaşlılar ile diyabet, kalp hastalığı, solunum yolu hastalıkları da dahil olmak üzere akciğer hastalığı olanlar, sigara içenler ölüm riski en yüksek olan gruplar.
Griple Karşılaştırıldığında Yeni Koronavirüste Ölüm Riski Nedir?
Yeni koronavirüs için ölüm oranı tahminleri yüzde 1.4 ile yüzde 3.4 arasında değişiyor. Genellikle ortalama olarak yüzde 2 deniliyor. Buna karşılık, şiddetli mevsimsel grip için ölüm oranı çok daha düşük, binde 1. Yine de şu andaki rakamların afaki olduğunu, gerçek rakamlar açıklandığında gerçek ölüm oranının yüzde 1’den az olduğunun görüleceğini söyleyenler de var. Sayılar, şu anda değişiyor. Uzmanlar, hiç bir belirti göstermeyenler ya da test edilmeyenler de dahil olmak üzere enfekte olan toplam kişi sayısı bilininceye kadar bu oranı söylemenin zor olduğu görüşündeler.
Ne Zaman Hastaneye Gitmeliyim?
Uzmanlar, bu işaretin nefes almada zorluk veya yüksek ateşle birlikte nefes darlığı olduğunu söylüyorlar. (Bu konuda ülkelerin önlemleri farklı olduğu için ayrıntılara girmek doğru olmasa gerek.)
Maske Ya Da Eldiven Kullanmalı Mıyım?
Siz veya evinizdeki birisi yeni koronavirüs mikrobu almadıysa, hayır.
Maske takmayı ancak siz hastaysanız ya da hasta bir kişi ile (çocuğunuz ya da yakınınız) yakın temas halinde iseniz gözönünde bulundurmalısınız.
Eldivenler de bu durumlarda gerekli. Ancak sürekli takmak sıklıkla elimizi yüzümüze ya da gözümüze değme alışkanlıklarımız nedeniyle iyi bir fikir değil.
Önlem Olarak Çinko Ya Benzeri İlaçlar Almalı Mıyım?
Halk sağlığı uzmanları yeni koronavirüsle karşılaşma riskini azalttığı düşünülen bir materyalin bilinmediğini söylüyor.
En iyi önlem, sıklıkla ve en az 20 saniye el yıkamak, hasta hissediyorsanız evde kalmak.
Özel Bir Temizlik Ürünü Kullanmalı Mıyım?
Günlük temizliklerde kullanılan dezenfektan mendiller ve temizlik malzemeleri yeterli olacaktır. İçeriğinde alkol ve çamaşır suyu olan her temizlik maddesi işe yarıyor. Özellikle de evde hasta birisi varsa kapı kolları ve tezgah gibi yüzeyleri her gün temizlemek gerekir.
Evde Virüs Almış Bir Hasta Varsa Ne Yapmalıyım?
Bu kişinin mümkün olduğunca kendisini diğerlerinden izole etmesini sağlamak gerekiyor. Mümkünse bu kişi ayrı bir odada uyumalı, dinlenmeli ve yine mümkünse ayrı bir tuvalet ve banyo kullanmalı.
Yeni Koronavirüsü, Soğuk Algınlığı Ve Gripten Nasıl Ayırırız?
Sadece basit belirtilerle bu neredeyse imkansız. Yeni koronavirüsün belirtileri de aynı grip ya da diğer solunum yolları virüslerinin yol açtığı hastalıklar gbi ateş, öksürük, nefes darlığı, genel yorgunluk ve kas ağrısı olarak ortaya çıkıyor. Bunu bilmenin tek yolu, doktorlar tarafından yapılan testlerden geçiyor.
Küçük Çocuklarım İçin Alabileceğim Önlemler Var Mı?
Ebeveynler için iyi haber: Virüsün çocukları daha az etkilediği görünüyor.
Virüsü alanlar içindeki çocukların oranı yüzde 2. Çocuklar hastalığı daha hafif geçiriyorlar. Şu ana kadar 9 yaş altı çocuk ölümü rapor edilmedi.
Ancak çocukların hastalığı bulaştırma riski nedeniyle büyükler için öngörülen kısıtlamaların hepsi çocuklar için de uygulanmalı.
