Sınır Tanımayan Gazeteciler’in (RSF) Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Türkiye bu yıl 16 basamak gerileyerek 180 ülke arasında 165’nci sıraya yerleşti.
Rapora göre, Türkiye, ‘sorunlu’ kategoriden ‘vahim’ olana gerileyerek en sert düşüş gösteren ülkeler arasında yer alıyor.
Türkiye, geçen sene 149’uncu sıradaydı. Endekste bu yılki sert düşüşün gerekçesi, seçimler öncesinde gazetecilere yönelik baskıya hız verilmesi. Özellikle Kürt gazetecilere yönelik toplu tutuklamalar ve medya özgürlüğünü tehdit eden sosyal faktörler nedenler arasında yer alıyor. neden olduğu belirtildi. Türkiye endekste Filistin (156), Rusya (164), Hindistan (161) ve gazeteci Martinez Zongo’nun öldürüldüğü Kamerun’dan (138) sonra geliyor.
”Görülmedik düşüş”
Raporda, Türkiye’nin önceki iki yılda gazetecilerin tahliye edilmesi, tutuklama yerine adli kontrol uygulamasına başvurulması ve ifade özgürlüğü örgütlerinin hak aramada etkili mücadele yürütmesi sebebiyle dört sıra yükselerek 149’uncu sıraya yerleştiği hatırlatıldı. Rapora göre, Türkiye, geçen yıl özellikle medyanın kutuplaştırılması ve hedef alınmasının yanı sıra Diyarbakır ve Ankara merkezli operasyonlarda 25 Kürt medya temsilcisinin tutuklanmasıyla endekste ‘görülmedik bir düşüş’ yaşadı.
Türkiye’nin kronik meseleleri
RSF’nin endeksinde medyada çoğulculuk, medya ortamı ve bağımsızlığı, oto-sansür ve habere yönelik müdahaleler, yasal çerçeve, şeffaflık, altyapı ve ihlaller gibi onlarca parametre yer alıyor. Çalışma ilk kez 2002 yılında yapıldığında Türkiye 99’uncu sıradaydı. Raporda, yargı bağımsızlığından kaynaklı ağır sorunlar, habercilere yönelik keyfi tutuklamalar, online haberciliğin bastırılması, eleştirel haberciliği hedef alan cezai ve idari yaptırımlar ve gazetecilere karşı suçlarda cezasızlık Türkiye’nin kronik meseleleri arasında gösteriliyor.
”Habere müdahale etmekten bıkmadılar”
RSF’nin Türkiye temsilcisi Erol Önderoğlu, Diken’e yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Ne yazık ki Türkiye’de yetkililer, haberin kalitesini tehdit eden son küresel tehditlerden yapay zeka, dezenformasyon ve propaganda tehdidini sadece izlerken gazeteciliği düşman göstererek, keyfi şekilde yargılayarak, kutuplaştırarak kendilerine bağlamak istiyor. Habere müdahale etmekten, şekil vermekten bıkmadılar, ama bunun zararını halk tarafsız bilgiden yoksun kalarak gördü. Türkiye, darbe girişiminde sonra bir kez daha dünyada en çok gazeteci tutuklayan ülkeler arasına girdi.”
10 ülkeden yedisinde güçlükle yapılabiliyor
Raporda basın özgürlüğü durumu 180 ülkeden 31’inde ‘vahim’, 42’sinde ‘kötü’, 55’inde ‘sorunlu’, 52’sinde ‘çok iyi’ veya ‘iyi’ olarak gösterildi. Buna göre, gazetecilik 10 ülkeden yedisinde güçlükle yapılabiliyor.
Endekste, Ortadoğu kayıp ve rehin tutulan gazetecilerin varlığı nedeniyle medya için en tehlikeli bölge olarak belirlendi. Suriye (175), Yemen (168), Irak (167), Filistin (156), Suudi Arabistan (170) listenin sonlarında yer aldı. Mahsa Amini’nin ölümünün yol açtığı toplumsal eylemler de İran’ı (177) geriletti.
Endeksin son üç sırasında ise Vietnam (178), ‘gazeteciler için en büyük hapishane’ olarak değerlendirilen Çin (179) ile Kuzey Kore (180) yer aldı.
Yapay zekanın gelişimi
Endekse ilişkin açıklamada, 118 ülkeden siyasi aktörlerin yaygın propaganda ve dezenformasyon kampanyalarına meyil ettiğine değinildi. Yapay zekanın gelişiminin medyayı Web 2.0 sonrası daha da kırılgan hale getireceği aktarıldı. Açıklamada, ‘Twitter’ın sahibi Elon Musk’un, algoritmaların gazetecilik için bataklık olduğunu gözler önüne sererek keyfi ve sansürleyici bir mantığı en uç noktalara kadar zorladığı’ belirtildi.
Norveç yedi yıldır zirvede
Yedi yıldır endeksin ilk sırasında yer alan Norveç’i İrlanda ve Danimarka izliyor. Hollanda’nın 22 basamak ilerlediği rapora göre, gazetecilerin istihbarat servislerince ve güçlü bir casus yazılımla izlemeye alındığı Yunanistan (107), Avrupa Birliği’nin endeksteki en geri ülkesi.
