Kahramanmaraş’ın Elbistan ve Pazarcık ilçelerinde 6 Şubat’ta meydana gelen iki büyük deprem 11 şehri yerle bir etti.
En ağır yarayı hiç kuşku yok ki Hatay aldı.
Üstelik Hatay, depremden iki hafta sonra, yaralarını yeni yeni sarmaya başlamışken geçen gün 6.4 ile bir daha sarsıldı.
Ölü sayısı 42 bini, yaralılar 108 bini geçti.
Hatay’da hastaneler ya yıkıldı ya hasar gördü.
İlk iki gün yeterince arama kurtarma yapılamadı ve binlerce kişi kurtarılabilecekken hayatını kaybetti.
Halen enkazlarda çalışmalar sürüyor. Kimi yurttaşlar yakınlarının kayıp olduğunu ihbar ediyor.
Çoğu yerde elektrik, su ve doğalgaz verilemiyor.
Seyyar tuvalete ihtiyaç var.
Salgın hastalık riskinden söz ediliyor.
Bütün bu soruları halihazırda Hatay’da bulunan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’ya sordum. Koca, Hatay’da arama kurtarma faaliyeti süren iki üç binanın kaldığını, 51 bin 200 yaralının deprem bölgeleri dışına gönderildiğini, salgın hastalık riskinin olmadığını, Alo 184 hattının deprem mağdurlarının sağlık hizmeti için seferber edileceğini ve yastan ötürü sakal kesmediğini söyledi.
Önceki günkü depremde İskenderun Devlet ve Mustafa Kemal Üniversitesi hastaneleri hasar gördü. Şu an Hatay’da hiçbir hastane kullanılamıyor mu?
Tam öyle değil. Şöyle: İskenderun Devlet Hastanesi’nin hasar tespiti yapıldı. Kullanılabilir raporu çıktı. Üçüncü-dördüncü deprem yaşanmış olması çalışanlar ve hastalar açısından panik havası oluşturuyor. O nedenle hasar tespiti yapılıncaya kadar hastaların güvenli bir ortama naklini planladık. İskenderun’daki hastalarımızı izolatörlerin yapıldığı Dörtyol Devlet Hastanesi’ne aldık.
Üniversitede ise acil ve ana binayı kullanıyorduk. Hafif hasarlı binaydı. Hastaları Dörtyol ve Adana’ya naklettik. Oranın da kullanılabilir raporu çıktı. Birkaç gün içinde servisleri kullanır hale getireceğiz. İkisinde de sahra hastanemiz olduğu için acil hastalara ilk müdahaleler yapılmaya devam edildi.
Burada bir problem yok mu? Yeni hastaneler kullanılamaz hale geldi, eskiler yıkıldı.
Yenilerden yıkılan yok. Hafif hasarlı, yeniler. Hafiften kastımız ne; taşıyıcı sistemde sorun yok ama duvarda çatlaklar var. Bunlar olabilir. Önemli olan, ana taşıyıcıda sorun olmaması.
Eskiler?
Devlet Hastanesi 40 yıllık bina. Yeni yönetmelikle yapılmayan binalar. Kamunun da özelin de vatandaşın da bu tip binaları oldukça fazla. Mesela Ankara’da Sami Ulus ve Dışkapı hastaneleri var. Onların yerine 600’er yataklı hastane planlıyoruz. Eski binalar olduğu için yıkıp yapmak gerekiyor. Bunu genelleştirmek lazım.
Yaralıların ne kadarı hangi illere dağıldı?
İl dışına naklettiğimiz hasta sayısı ne kadar, biliyor musunuz? 51 bin 200’ü geçti. Böyle bir operasyon olamaz. Hatay’dan Adana’ya karayoluyla, İskenderun’dan da ağırlıklı Mersin’e… İskenderun’a naklettiğimiz hasta sayısı 7 bini, Adana’ya 6 bini buldu. Ağırlıklı Adana, Mersin, Ankara ve İstanbul şeklinde. Havadan 2 bin, karayoluyla 48 bin 800’e yakın. Deniz yoluyla İskenderun’dan Mersin’e 327 hasta nakledildi.
Hala enkazdan sağ çıkma ya da ceset olma ihtimali var mı?
Şu an ceset olmadığından emin olunca arama kurtarma faaliyetleri sonlandırılıyor. Arama kurtarmanın devam ettiği Hatay’da iki-üç bina gibi kaldı. Birkaç gün içinde bitmiş olur.
Kayıplardan söz ediliyor. ‘Ya enkazda bulunmadı ya çıkarıldı ama nereye götürüldüğü belli değil‘ deniyor.
Hatay’da cesetleri ikinci günden itibaren mezarlığa götürdük. Orada savcılık ve Adli Tıp uzmanları soğutucu tırlar bulundurarak, cesetleri üç güne kadar bekleterek, gelen birisi olmazsa, resimleri dahil olmak üzere arşivlendi, numara verilerek defnedildi. Kimlik tespiti yapılamayan var. 500 küsur… DNA örnekleri alınıyor. Bu biraz zaman alıyor. Nereye nasıl defnedildiği biliniyor. Hangi noktadan ceset geldi, o bilgiyi de işlemeye çalıştık.
Bazı yurttaşlar ise “Ceset torbası bulamadık, cenazemizi battaniyeye sardık ve kendimiz gömdük” diyor.
İlk gün için söylüyorum, kimi köyüne götürmek zorunda kaldı. Hangi imkanı bulabildiyse öyle götüren olmuştur. Burada 250’ye yakın cenaze arabası görev aldı. Hem dolaşıldı hem de enkaz çalışması yapılan yerlere konmaya çalışıldı. Ciddi bir sıkıntı yoktu ceset torbası açısından. Hatta kefenlenme noktasında ceset torbasını beyaz yapın dedik.
UMKE’de ilk iki gün organizasyon bozukluğu olduğu ifade ediliyor.
İlk gelen UMKE ekibi oldu, biliyorsunuz. Birçok ilden gelmiş oldular. Hatay’daki en büyük sorun, hastanelerin kullanılamamasıydı. UMKE, enkaz varsa orada bulunur. Bu sefer hastalara hastane bahçesinde hizmet ettiler. Bunun getirdiği bir organizasyon bozukluğu olduysa bir şey diyemem.
Salgın hastalık riski var mı?
Şu an yok. Salgın olursa Hatay’da olabilir. Hatay’da havalar bir-bir buçuk ay sonra ısınacak. Tedbirleri yoğunlaştırıyoruz. Ne yapmak gerekiyor? Bir, güvenilir suyun sağlanması. İki, güvenilir gıdanın sağlanması. Üç, hijyenik WC’lerin sağlanması. Çöp dahil olmak üzere ilaçlamanın yaygın yapılması.
Şimdi çeşmeler oluşturuluyor 200 noktada. İçilmesi anlamında değil, temizlik anlamında. Duş kabinleri oluşturuluyor. Çöp yaygın toplanıyor. İlaçlama yaygın yapılıyor. Kireçleme dahil… Bu tedbirleri ne kadar yoğunlaştırabilirsek salgını o kadar önlemiş oluruz. Çeşme ve ana kaynakta yaygın klorlama ve mikrobiyolojik analiz yapılıyor. Bir sorun yok.
Seyyar tuvalet ihtiyacı had safhada.
Her geçen gün sayı arttırılıyor. Hatay’da insanlar çadırlı toplu alana gelmeyi tercih etmiyor. Bulunduğu noktada çadırını istiyor. Tekil çadırlar çok olursa hijyeni sağlamak kolay olmuyor.
Temiz ve sıcak suya erişimde sorunlar olduğu söyleniyor.
Doğru. Şebeke suyunun bu safhada yalnızca temizlikte kullanılmasını söylüyoruz.
İlaç ve doktora erişim bakımından sorun var mı?
Çadır ve konteynır kentlerde sağlık hizmeti veriyoruz. Artı, üç-dört kat nüfus köylere kaydı. Oralarda 100 araçla her gün tarıyoruz köyleri. Tararken ilaç, hijyen seti, dezenfektan, hasta ve çocuk bezi dağıtıyoruz. Ayrıca 75 yaş üstü vatandaşı, evde bakım alan yaşlıları ve kronik hastaların bir kısmını bulunduğu yere giderek, taramadan geçiriyoruz.
Covid’te Alo 184 hattımız vardı. İnsanların ilaç ve sağlık sorunu varsa, o hattı arayabilmesini sağlamak üzere, altyapısı bitti, bugün yarın devreye sokacağız.
Alo Deprem Hattı mı olacak?
Deprem Sağlık Hattı gibi bir isim olabilir.
Yurttaşlar arayacaklar…
Arayacaklar. “Şu noktadayım, şu ilacıma erişemedim” diyecek. Kim sağlık hizmeti veriyorsa o arkadaşların ya da seyyar aracın muayene etmesini ve ilaç vermesini sağlamak istiyoruz.
En zorlandığınız il hangisi oldu?
Hatay! Depremin etkisinin en fazla görüldüğü il, Hatay. Hatay diğer iller kadar diyebiliriz. Antakya, Defne ve Kırıkhan’da 700 bin nüfustan bahsediyoruz. Binaların yüzde 63 – 64’ü ya çökük veya ağır hasarlı. Girilebilecek bina yok. Binaların üçte ikisinin kullanılmaz olması nedeniyle diğer illere göre iki üç kat fazla. Fakat operasyon ve müdahale zorluğu anlamında belki 10, belki 15 kat daha fazla.
Sakallarınızı niye kesmediniz?
(Bir süre susuyor) Nasıl ifade edeyim, bilemiyorum. Doğrusu, hissiyatım şu: 10 binlerce canımızı kaybetmişiz. Şu an, yıkılmış bir hastanemizin ve altında kalan sağlık çalışanlarımızın olduğu, 400’ü geçen hekim ve sağlık çalışanımızın hayatını kaybettiği bir felaketten bahsediyoruz. Arama kurtarma çalışmaları devam ediyor. Defin işlemi bitmiş değil. Yasımız devam ediyor. Anadolu’da cenaze sahibi definden sonra sakalını keser. Benim, doğrusu arama kurtarma faaliyetleri bitmeden kesmek içimden gelmiyor, kesemedim.
Diğer bakanlarla söz birliği yapmadınız değil mi? Onlar da kesmedi.
Hiçbir şekilde aramızda konuşmadık. İki dakikada kesersiniz. Zaman bulunabilirdi. Ben kesemedim arama kurtarma işlemleri bitmeden.
Bekleyeceksiniz, öyle anlıyorum.
Biter inşallah. Bitmek üzere. Definler de yakında biter.
Vade öngörüyor musunuz?
Birkaç gün sonra.
