Madenli Halk Kütüphanesi‘nin “Bir Zamanlar Arsuz Yöresinde Toplumsal ve Kültürel Yaşam” sayfasında Nesrin Topaloğlu‘nun kaleme aldığı “Yöre İnsanımızın Eski Zaman Mucizesi Kül Suyunu Uyguladığı Alanlar” külün çok yönlü kullanım alanlarına yer verildi.
Külün kullanım alanları, duyanları şaşırttı. “Yöre İnsanımızın Eski Zaman Mucizesi Kül Suyunu Uyguladığı Alanlar” başlıklı yazıda Nesrin Topaloğlu şu ifadelerle bizi aydınlattı:
“Kül, yöre insanımızın çok eski zamanlarda değişik uygulamalarla tatbik ettiği ve birçok alanda kullandığı birmalzemedir. Kül; temizlik işlerinden, yiyeceklerin hazırlanmasına yöre insanımızın hayatında kendine önemli yer edinmiştir. Kül, temizleyicilik özelliğiyle karşımızaçıkmaktadır. Bu uygulamaların çoğu geçmiş dönemlerde gerçekleştirilmiş olup değişen yaşam şartlarına bağlı olarak günümüzde unutulmuştur.
Küllü su ; yakılan odunların külleri suda eritilip süzüldükten sonra elde ediliyor. Kül dibe çökünce üstte kalan saf su alınarak kullanılıyor.
Yöre insanımız kül suyunu sabun yapımında ve birçok alanda kullanmıştır. Örneğin; Çamaşırlar, kül suyunun içinde kaynatılarak dezenfekte edilir, bulaşıklar, isli bakır tencereler kül ile ovularak yıkanırdı. Kül suyunu günlük temizlik işlerinin yanı sıra mutfakta kurabiye ve tatlıların gevrek olması için hamurun yoğrulmasında kullandıklarını aynı zamanda kuru üzüm elde etmek için yaş üzüm salkımlarını kül suyuna batırıp kuruttuklarını biliyoruz.
Temizlik İşlerinde
Eskiden dere kenarlarında, kara kazanlar üç taş üzerine oturtulur ve altı yakılarak su kaynatılırdı.Kadınlar kendi yaptıkları sabunla çamaşırları sabunlayarak, tahta tokaçla (mahbat)bir taşın üstünde döverlerdi.Dere suyuna batırıp batırıp arınana kadar bu işlem defalarca tekrar edilirdi.Daha sonra çamaşırları kül suyunun içinde kaynatarak dezenfekte ederlerdi.
Sabun ve deterjanların evlere girmesinden önce insanların en büyük yardımcılarından olan kül, değişen yaşam şartlarından ötürü unutulmaya başlansa da günümüzde insanların ilgisini çekmekte ve alternatif olarak kullanılmaktadır. Külün yağ çözücülük özelliğinden dolayı bulaşıklar kül ile ovularak yıkanırdı.
Deterjanının henüz yaygınlaşmadığı dönemlerde evdeki kaplar, küllü su ile yıkanmaktaydı. Küllü su hem kaplardaki kiri temizlemekte hem de ateş üzerindeki isli tencerelerin dışının kararmasını önlemekteydi.(tencerelerin kararmaması için tencerenin dış kısmı kül bulamacı ile sıvalanırdı. (Ayrıca sacın üzerinde pişirilen ekmeğin yanmaması ve yüksek ateşe maruz kalmaması için sacın içi de kül bulamacı ile sıvalanırdı)
Zeytin Tatlandırmada Ve Ceviz Reçeli Yapımında
Ezik olmayan, çürüğü veya yarası olmayan zeytin külle karıştırılıyor. Kül zeytinin acısını almayı ve tatlanmasını sağlıyor. Hem yeşil hem de siyah zeytin yapımı sırasında külden faydalanılmaktadır. Küllü suda bekletilen zeytinler hiç erimemekte ilk günkü sağlamlığını ve lezzetini korumaktadır.
Eskiden dere kenarlarında, kara kazanlar üç taş üzerine oturtulur ve altı yakılarak su kaynatılırdı.Kadınlar kendi yaptıkları sabunla çamaşırları sabunlayarak, tahta tokaçla (mahbat)bir taşın üstünde döverlerdi.Dere suyuna batırıp batırıp arınana kadar bu işlem defalarca tekrar edilirdi.Daha sonra çamaşırları kül suyunun içinde kaynatarak dezenfekte ederlerdi.
Üzüm Kurutmada
Üzüm kurutmak için üzümler küllü suya batırılıp çıkarılmasıyla belli bir süre sonra üzümler kırmızı renk alırlar. Daha sonra bu üzümler kuruması için serilir. Bu sayede üzümler bozulmadan uzun süre dayanabilmektedir
Sabun Yapımında
doğal bir baz olan kül suyunun organik sabunların yapımında nasıl kullanıldığını yörede yaşayan yaşlı sabun ustalarımızdan öğrendik. Sabun Ustalarımız, geleneksel olarak günümüze kadar taşıdıkları bu mesleği göz kararı ile yapmaktadırlar. O nedenle sabun yapımında kullanılan malzemenin ölçüsünü tam olarak veremiyorlar. Sabun ustalarımız, geçmişten bu yana kil ve odun külü suyunu defne yağı ile karıştırıp belli bir ısıda kaynatarak defne sabunu elde ettiklerini anlattılar.
Organik sabun yapmamız için gerekli olan malzemelerimiz: Küllü su, defne yağı ve kaya tuzudur. Doğal sabun yapmak için İlk yapılması gereken işlem elekle elenen küllerin suyla karıştırılmasıdır. Bu karışım bir ay bekletilmektedir. Küller suyun içinde eriyince sabunlaşmayı sağlayan potasyum açığa çıkıyor. Kül’ün içinde farklı maddelerin (plastik, karton vb) külü olmamasına dikkat etmemiz gerekiyor.
Organik sabun yapımında en önemli madde potasyum oranı yüksek kül ya da kildir. Kül dibe çökünce üstte kalan saf su alınarak kullanılıyor. Kül suyundan Defne (gar)sabunu nasıl yapılıyor? Bir ay öncesinden kül ve su ile karıştırılıp bekletilen külün üstte kalan saf suyu alınıp kaynatılıyor.(Yaklaşık 6 ölçek (120 lt) su ve 4 ölçek kül).Kül suyu kaynatıldığında yoğunluğu artıyor yani daha yüksek bome oranlarına ulaşmamızı sağlıyor. Küllü su, kaynatma işleminden sonra yaklaşık 10 litreye kadar düşmektedir. (Nar ekşisi elde etmek için Nar suyunun kaynatılma işlemi nasıl yapılıyorsa burada da benzer kaynatma işlemi yapılmaktadır.) Alkali hale gelen ve kaynatılma işleminden sonra yoğunlaşan kül suyuna 5 litre defne yağı eklenerek tekrar kaynatılıyor. Karışımın rengi açık bir yeşile dönüşüyor. Son olarak sertleşmenin sağlanması için yarım kilogram kadar kaya tuzu ve kül suyu eklenerek bir süre daha kaynatmaya devam ediliyor. Kaya tuzu sabunun sertleşmesine etki etmektedir. Tuz fazla katılmamalı yoksa sabun köpürmez Sabunlaşan madde kaynadıkça katılaşmaktadır. Katı madde sabun kalıbına dökülüyor. Bir-iki gün sonra sertleşen sabunlar bıçak yardımıyla kesilmektedir.
Hayvan Derilerindeki Kılların Derilerinden Ayrılmasında
Eskiden kellenin değişik yerlerindeki kılların ayrışması için eskiden kelle küllü suya atılıp bekletilirdi. Saatlerce küllü suda bekletilen kellenin hem üzerindeki bütün kıllar dökülmekte hem de dezenfekte olmasından dolayı lezzeti bir kat daha artmaktaydı. Paça çorbası yapımından önce kelle ateşte alazlandıktan ( ütülendikten, tütsülendikten) sonra çökertilmiş küllü sudan faydalanılmıştır.
Kurabiye ve Tatlıların Gevrek Olmasında
Kül suyu hamur işlerinde bir nevi karbonat görevi görüyordu. Kül suyu ile yoğurulan hamurla yapılan tatlı ve kurabiyeler gevrek oluyor ve dayanma süreleri uzuyor.”
Diğer güncel İskenderun haberleri için: İskenderun Haber
Diğer güncel Hatay haberleri için: Hatay Haber
