Hatay‘ın Arsuz ilçesinde bulunan tarihi iki bin yıllık vazolara dikkat çeken Nesrin Topaloğlu‘nun kaleme aldığı “Arsuz’un İki Bin Yıllık Vazoları” başlıklı yazıda, Arsuzda M.Ö 4. yüzyılda Burunlu ve Georgia adlı ili antik limanın olduğunu belirten Khioslu Theopompus’a değindi. Nesrin Topaloğlu’nun kaleme aldığı “Arsuz’un İki Bin Yıllık Vazoları” başlıklı yazı şu şekilde oldu:
“Arsuz’un İki Bin Yıllık Vazoları
Antik kaynaklar, Arsuz’un (Rhosus’un) bir liman şehri olduğunu ve Rhosus’un (Arsuz’un) seramik fırınlarında üretilen kurşun sırlı kapların İlk İhracatının dış ülkelere bu limanlardan pazarlandığı yazmaktadır.
Arsuz (Rhosus), Helenistik ve Roma Dönemi’nde faaliyet göstermiş bir liman şehridir.( Erken Helenistik Dönem’de Arsuz’un bir liman kenti olduğunu araştırmalarıyla Seton Williams’ta belgelemiştir. )
M.Ö 4.yüzyıl da Antik kaynaklarda bahsi geçen limanlardan ve Rhosos’tan bahseden ilk yazar M.Ö.4. yüzyıl da yaşamış Khioslu Theopompus,Arsuz ‘da BURUNLU ve GEORGİA adlı iki limanın varlığından daha bahseder.
BURUNLU, Arsuz’un yaklaşık 2 km güneyinde olduğu düşünülen antik bir limandır. GEORGİA Arsuz Kale Köyü’nün antik limanı olduğu düşünülmektedir. Stadiasmus Georgia’nın Seleukeia’ya 142 stadia uzaklıkta olduğunu belirtir.(Bu mesafe günümüzde yaklaşık 30 km civarındadır)
Kentin Helenistik Dönem öncesi varlığı konusunda Malalas ve Plutarchos bilgi vermektedir. Malalas kentin Fenike Kralı Agenor’un oğlu Kilix tarafından kurulduğunu aktarır. Plutarchos ise Seleukos’un Antigonos’u yendikten sonra liman şehri Rhosos’a geldiğini ve bu şehirde yenilmiş kralın oğlu Demetrios ile anlaşma yaptığını aktarır.
ARSUZ’UN SERAMİK FIRINLARINDAN İse İ.Ö.20’de Kilikya Valiliği görevini yürüten Marcus Tullius Cicero söz etmektedir.
Marcus Tullius Cicero, okuldan arkadaşı Titus Pomponius Atticus’un mektubuna verdiği cevapta “Rhosica Vasa” yani ince kırmızı sırlı seramikten bahseder. M.Ö 1.yüzyılyılın ortalarında kurşun sırlı seramik yapan fırın ya da atölyelerin yeri kesin olarak belirlenememekle birlikte Rhosus’ta (12km kuzey ve 6km güney arasında kalan bölgede) seramik üretim merkezi/merkezleri olduğunu göstermektedir. Bu fırınların saptanması ise arkeolojik kazılara bağlıdır.
Arsuz ’da Sütunlu koy Helenistik Dönem’e ait limanın kalıntıları arasında çok sayıda kurşun sırlı kap Parçalarının bulunması Arsuz da kurşun sırlı seramik üretiminin yapıldığını kanıtlamaktadır.
Arsuz’da Amanos dağı eteklerinde eski medeniyetlerden kalma küp ve seramiklere rastlanmaktadır.Seramiklere Çoğunlukla tarla hafriyatı-düzeltimi esnasında rastlanmaktadır. Albert Forbiger , “eski çağ coğrafyası” adlı eserinde verdiği tarihsel bilgilere göre Amanos dağı eteklerinde eski medeniyetlere ait yerleşimlerin olduğundan bahsetmesi bu olasılığı güçlendirmektedir.
Çiçero , MÖ 50 yılında yazdığı bir mektupta Rhosus (bugün Arsuz) kentinde yeni üretilmeye başlanan kaplardan bahsetmektedir.
Çiçero,Atticus’a yazdığı mektup’ta ‘’Rhosus’’ vazolarının, kurşun sırlı seramik olduğunu ileri sürmüştür. Bu göstermektedir ki seramiğin diğer çeşitleri öteden beri bilinmekte ve kullanılmaktadır. Mektup’ ta konusu geçen kurşun sırlı kapların parlak renkleri,zengin bezemeleri ve su geçirmez oluşları Çiçero ve Atticus’ta hayranlık uyandırmıştır. Bu da bu seramiklerin Arsuz da M.Ö 50 yılında ya da bu tarihin daha çok öncesinde yapıldığını göstermektedir.
Rhosica Vasa, arkeologlarca DSA olarak adlandırılan seramik sofra takımının bir sınıfıdır. Arkeometrik ve arkeolojik araştırmalar aynı dönemde sofra takımı pazarının büyük kısmına hâkim olan Eastern Sigillata A üretiminin Arsuz’da olduğunu göstermektedir.
Nesrin Topaloğlu
KAYNAKLAR:
1-Rhosica Vasa Mandavi, Towards the identification of a major ceramic tableware industry of the eastern mediterranean. John Lund, Daniele Malfitana, Jeroen Poblome.)
2- Issus’tan Rhosus’a: Helenistik kırsaldaki yerleşim dinamikleri değerlendirmesi
BRANDON R. OLSON
Boston Üniversitesi
3– 1426 Seton Williams 1959, 149 -150
(1954 M. V. Seton-Williams,“Cilician Survey,” Anatolian Studies 4,121-175)
4–1427 Strabon XIV.5; XVI.1; Plutarch, Demetrius, 32, Ptolemy V.14, Plinius Nat. Hist., V, 18.2,
Malalas, Chronicle, VIII.13, 14-15(198, 201, 297).
(Strabon, Geographika, Kitap XII, XIII, XIV, (Çev. A.Pekman,İstanbul)
5- – M.Ö. 300 yılında Seleucia Pieria, Rhosus (Arsuz) kentinin fotoğraf çekim tarihi 2004
6- Albert Forbiger, “Eski Çağ Coğrafyası” adlı eseri, 1843″
