Kimi zaman göğüs ortasında yanma, ağrı, ağza acı su gelmesi kimi zaman da ses kısıklığı ve kuru öksürükle kendini gösterebilen reflü, en yaygın sindirim hastalıklarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Her yaşta görülebilen ve giderek artan bu hastalığın ortaya çıkmasında en büyük etken, yanlış beslenme alışkanlıkları olarak gösteriliyor. Reflü tedavi edilmediğinde yaşam kalitesini düşürüp, iş hayatını olumsuz etkilemekle kalmıyor, yemek borusuna zarar verip kansere giden yolu bile açabiliyor. Memorial Ankara Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Musa Aydınlı, reflü ve tedavisi hakkında bilgi verdi.
Yemek yiyememekten kansere kadar pek çok sonuçla karşılaşılabilir
Mide suyu; asit, mide enzimleri ile bazen safra içerir ki bunlar eritici ve yıkıcı etkilere sahiptir. Yenilen yemekler bu sayede sindirilir. Bunu yaparken sindirim organlarımız mide suyundan kendilerini korumak zorundadır ve bunun için de etkin savunma sistemlerine sahiptir. Ancak savunma sistemlerinin yetersiz kalması durumunda reflü hastalığı ortaya çıkar. Dengesiz ve düzensiz beslenme, şişmanlık, sigara, alkol, stres vb. faktörler savunma sitemlerini olumsuz etkiler. Mide suyu zamanla yemek borusunun içini döşeyen dokuyu zedeler ve asit serbest sinir uçlarına ulaşır. Bu da ağrı gibi yakınmaların ortaya çıkmasına neden olur. Hastalık göz ardı edilir ve kontrol altına alınmaz ise ağrı ve yanmanın ötesinde tehlikeli boyutlara ulaşabileceği unutulmamalıdır.
Bazen hasta kalp krizi geçirdiğini bile sanabiliyor
Yemeklerden sonra olan bazen gece uykudan uyandırabilen göğüs ortasında yanma ve ağrı, ağıza acı su gelmesi bu hastalığın tipik yakınmalarıdır. Ağrılar bazen o kadar çok şiddetli olabilir ki hasta kalp krizi geçirdiğini bile sanabilir. Mide suyu ve gıdalar boğaza, hatta ağza kadar ulaşabilir. Bu durumda boğaz ağrısı, ses kısıklığı, öksürük, ağız kokusu ve özellikle çocuklarda ağız-diş sorunlarına sebep olabilir. Öte yandan hastalığın nadir de olsa tipik yakınmalara yol açmadan kanama, yemek borusunda darlık veya kanser ile karşımıza çıkabileceği de unutulmamalıdır.
İlerleyen aşamada yemek borusu kanserine neden olabilir
Reflü çoğunlukla doğrudan hayatı tehdit edici sonuçlara yol açmaz, yakınmalara yol açıp hayat kalitemizi bozar. Ancak hastaların bir kısmında yemek borusunda ülserler, kanama ve darlıklara yol açıp hayati risk dahi oluşturabilir. Seyrek olarak yemek borusu yıllar süren reflü ile mücadelesinde kendisini korumak için bir başkalaşıma uğrar. Reflüye karşı kendisinden daha dayanıklı olan bağırsak iç dokusunu taklit etmeye çalışır. Bu başkalaşım bazı hastalarda, net bilinmeyen genetik özelliklerin de etkisiyle, Barrett özofagusu oluşturabilir. Barrett özofagus gelişen hastalarda ise yemek borusu kanseri için kanıtlanmış bir risk artışı mevcuttur. Bu kanser gelişimi özellikle batı toplumlarında daha dikkat çekici boyutlardadır.
Reflüden korunmak için öneriler
1) Dengeli, düzenli ve sağlıklı beslenme en önemlisidir. Doğal ürünler tercih edilmelidir. Öğün saatleri düzenli olmalı, öğünler atlanmamalı, akşam öğünleri biraz hafif olmalı ve geç saatlere kalmamalıdır.
2) Yemekten sonraki 3 saat içinde uzanıp yatılmamalı, yatmadan önce midemizin yediklerimizi hazmetmesi için beklenmelidir. Geç saatlerde, uyumadan önce atıştırma yapılmamalıdır, yatmadan önce mutlaka midenin boş olması gereklidir.
3) İhtiyacımızdan fazla yemek yemekten, zor hazmedilecek, yağlı, etli ağır yemeklerden, kızartma, hamur işi ve mayalı gıdalardan uzak durulmalıdır. Gaz yapacak baklagiller, sebzeler ve meyveler kararınca tüketilmelidir.
4) Hazır ve katkılı gıdalar, asitli gazlı içecekler, aşırı acı, turşu, tuzlu, baharatlı, soslu gıdalardan uzak durulmalıdır. Çikolata, kahve, sıcak içeceklerin çok sıcak içilmesi reflüyü arttırır.
5) Orta uzun vadede fazla kiloların verilmesi, şişmanlık ile mücadele, egzersizin arttırılması, gerekirse bu konuda uzmanlardan yardım alınması önemlidir.
6) Sigara ve alkolden kaçınılmalıdır.
7) Stres, aşırı yorgunluk, gerginlik ve uykusuzluktan kaçınılmalıdır
Yaşam tarzı değişiklikleri ve diyet uygulanacak ilk tedavi
Diğer hastalıklarda olduğu gibi reflüde de detaylı öykü ve muayene esastır. Gerekli görüldüğünde reflü tanısında yapılması gereken ilk işlem; yaygınlığı ve ulaşılabilirliği nedeniyle endoskopidir. İşlem ayaktan günlük olarak yapılır, 10 dakika kadar sürer. Çoğunlukla hasta uyutularak yapılır, aynı gün kişi evine gidebilir. Endoskopi sırasında gerekirse Barrett özofagus için biyopsi alınabilir. Bazı hastalarda yemek borusunun ilaçlı filmi ve tomografi gibi görüntüleme tetkikleri, 24 saatlik pH monitorizasyonu, impedans ölçümü, manometri gibi ileri tetkikler gerekebilir. Hastaların çoğunluğunda yaşam tarzı değişiklikleri ve diyet önerileri tedavinin asıl unsurunu teşkil eder. Bunun yanı sıra ilaç tedavileri ile birlikte reflü hastalığı büyük oranda kontrol altına alınabilir. Ancak bazı hastalarda bunlar yeterli olmayabilir ve hastaların endoskopik veya cerrahi tedavisi yapılması gerekli olabilir.
