Yaşamımızı sürdürebilmek için dayanıklı, dayanıksız birçok mal ve hizmet tüketmek zorundayız. Evinize buzdolabı, çamaşır makinesi, ütü gibi elektrikli cihazlar; televizyon, radyo, bilgisayar, cep telefonu gibi elektronik cihazlar; yatak takımı, oturma takımı, yemek takımı gibi mobilya ve çeşitli mutfak araç gereci satın alıyoruz. Yazlık, kışlık giysi ve ayakkabı gereksinmelerimizi satın alıyoruz. Evimizi aydınlatmak için elektrik hizmeti, günlük yaşamımızda en temel gereksinmelerimizden olan su ve gıda maddeleri satın alıp kullanıyoruz. Sabit ve cep telefonlarıyla, internet yoluyla telekomünikasyon hizmetleri satın alıyoruz. Isınmak ve yemek pişirmek için doğal gaz, LPG, kömür, odun gibi yakıtlarla birlikte bu yakıtların kullanıldığı cihazları satın alıp kullanıyoruz. Evimize – işimize ya da herhangi bir yere gidip gelmek için otobüs, dolmuş, tren, uçak, gemi gibi ulaşım araçları ile ulaşım hizmeti alıyoruz. Bankalardan tüketici kredisi alıp kullanıyoruz.
Satın alıp kullandığımız mal ve hizmetlere daha birçok örnek verebiliriz.
Sözünü ettiğimiz mal ve mal ve hizmetleri satın alıp kullanırken herhangi bir özür, kusur, kısaca ayıplı bir mal ve hizmetle karşılaştığımızda ne gibi haklarımızı var? Haklarınızı nasıl ve nerelerde arayacağız ?
Ayıplı Mal Ve Hizmetlerde Hak Arama Yol Ve Yöntemleri
Öncelikle ayıplı mal ve hizmetlerin ne olduğunu bilmemiz gerekir. Tüketicinin Korunması Hakkında Yasa’nın 4.maddesine göre; Ayıplı mal, kısaca özürlü, kusurlu maldır. İşlevini yerine tam olarak getirmeyen, tüketicinin ondan beklediği yararı sağlamayan maldır. Standardına, teknik kıstaslarına aykırı maldır. Örneğin; iyi soğutmayan bir buzdolabı, ses ve görüntüsünde sorun olan televizyon, konuşmakta zorlandığımız ya da konuştuğumuz kişinin sesini duyurmayan bir cep telefonu, sökük – yırtık kumaş hatası olan bir elbise, çatlak-kırık ya da kısa bir sürede deformasyona uğrayan mobilya gibi. Ayıplı hizmetlere örnek; Bankaların haksız yere ve mevcut yargı kararlarına aykırı olarak tüketicilerden aldıkları yıllık kart ücreti, hesap işletim ücreti, çeşitli komisyonlar; GSM şirketlerinin haksız, aldatıcı yanıltıcı kampanyaları ; düşük ve yüksek voltajla evlerimizdeki cihazlarımızın bozulmasına neden olan ya da yaşam kalitemizin düşmesine neden elektrik hizmeti gibi.
Ayıp Çeşitleri
1- Açık Ayıp: Satın aldığımız mal ve hizmetlerde hemen ya da başlangıçta farkına varabileceğimiz ve görebileceğimiz ayıp çeşitleridir. Yırtık, sökük, kırık, çıkık, kumaş hatası, cihazların çalışmaması ya da işlevlerini yerine getirmemesi gibi.
2- Gizli Ayıp: Satın aldığımız mal ve hizmetlerde belli bir süre sonra ortaya çıkan ayıplardır ( kusurlar, özürler). Ancak, gizli ayıbın nedeni tüketicinin kullanım hatasından ya da yanlış kullanımından kaynaklanmayacak.
3- Hileli Ayıp: Malın ya da hizmetin kusuru, ayıbı tüketiciden bilerek saklanıyorsa ya da bilerek ayıplı ( kusurlu, özürlü) mal ve hizmet üretip tüketicilere satılıyorsa bu mal ve hizmetler hileli mal ve hizmetlerdir.
Ayıplı mal ve hizmetlerde Haklarımız şunlardır :
1- Ayıplı malın firmaya iade edilerek bedelini isteme hakkımız. Ayıplı hizmetin bedelini isteme hakkımız.
2- Ayıplı malın ayıpsız olan bir yenisiyle değiştirilmesini isteme hakkımız. Ayıplı hizmetin ayıpsız hizmetle yeniden görülmesini isteme hakkımız.
3- Ayıplı mal veya ayıplı hizmete ödediğimiz bedelden indirim isteme hakkımız.
4- Ayıplı malın ücretsiz onarımını isteme hakkımız.
Ayıplı Mal ve Hizmetlerde Hak Arama Süreleri
Taşınabilir mallar ile hizmetler için;
1- Açık ayıplarda 30 gün
2- Gizli ayıplarda 2 yıl
3- Hileli ayıplarda hilenin ne zaman farkına varılırsa
Konut Ve Tatil Amaçlı Taşınmaz Mallar İçin 5 Yıl
Ayıplı mal ve hizmetlerde sorumlular:
Ayıplı mal ve hizmetler nedeniyle satıcı, imalatçı-üretici, bayi, acente, ithalatçı ile tüketiciye o mal ve hizmet nedeniyle kredi veren bankalar ya da kredi kuruluşları tüketicilere karşı müteselsilen ( zincirleme) sorumludurlar.
Tüketiciler ayıplı mal ve hizmetler nedeniyle hak arama süresi içersinde, öncelikle satıcıya başvuruda bulunarak haklarından ( 4 haktan) birisini talep edebilir. Satıcı, tüketicinin isteğini yerine getirmek zorundadır. Eğer, satıcı tüketicinin isteğini yerine getirmek istemiyorsa ya da zorluk ve engel çıkarıyorsa, tüketicinin hiç tartışmasına gerek yoktur. Yasal hakları için ilgili ve görevli yerlere başvuruda bulunulmalıdır.
Hak Arama Yerleri:
Tüketici, satıcı firmadan olumsuz cevap alması durumunda belirlenen hak arama süresi içerisinde Tüketici Hakları Derneğine, Derneğin Şubelerine başvuruda bulunarak ya da Derneği arayarak yardım isteyebilir. Kaldı ki, bu gibi durumlarda, tüketicilerin Tüketici Hakları Derneğine öncelikli başvuruda bulunmasında yarar vardır.
Bununla birlikte, her kaymakamlıkta ve her sanayi ve ticaret il müdürlüğünde tüketici sorunları hakem heyeti bulunmaktadır. Tüketiciler, haklarını arayabilmek için ya ikamet ettikleri ya da malı satın aldıkları yerdeki hakem heyetine başvuruda bulunabilir. Tercih Tüketicinindir.
Ayıplı Mal Ve Hizmetin Neden Olduğu Zararlar
Ayıplı mal veya ayıplı hizmetin neden olduğu ölüm, yaralanma veya kullanımdaki diğer mallarda oluşan zarardan dolayı tüketiciler malın imalatçısı ve üreticisi ile hizmetin sağlayıcısından tazminat isteme hakkına sahiptirler.
Ayıplı mal ve hizmetin neden olduğu her türlü zararlardan dolayı tüketicilerin yapacağı talepler ise mal ve hizmetin satın alındığı tarihten itibaren üç yıllık süreye tabidir.
Özürlü Ve Güvenli Olmayan Mallar
Satışa sunulacak mallar özürlü ise, o malın üzerine ya da ambalajına, imalatçı veya satıcı tarafından tüketicinin kolaylıkla okuyacağı şekilde “özürlüdür” ibaresini içeren bir etiket konulması zorunludur. Eğer, özürlü ( ayıplı mallar) mağazanın bilinen bir katında, reyonunda sergileniyorsa “özürlüdür” etiketinin konulması zorunluluğu yoktur.
Malın ayıplı olduğu hususu, tüketiciye verilen fatura, fiş veya satış belgesi üzerinde gösterilir. Özürlü ( ayıplı) malı bilerek satın alan tüketiciler ayıplı mallar nedeniyle belirlenen haklardan yararlanamazlar. Güvenli olmayan mallar, tüketicilere “özürlüdür” etiketiyle dahi satılamazlar ve pazara sürülemezler.
Tüketicilere Uyarı Ve Öneriler
Ayıplı mal ya da hizmetlerde haklarımızı arayabilmek için mutlaka satın aldığımız mal ve hizmete ait fiş, fatura bulunması gerekmektedir.
Bir bankadan tüketici kredisi çekmişsek, taksitli ve kampanyalı satışlardan mal ve hizmet satın almışsak bir devre tatile katılmışsak, bu gibi durumlarda mutlaka Tüketicinin Korunması Hakkında Yasa’ya uygun şekilde düzenlenmesi gereken sözleşmenin bir örneğini almalıyız.
Bununla birlikte, kendimiz herhangi bir firmaya özel olarak bir mal ve hizmet siparişi vermişsek, bu durumda da daha sonra çıkabilecek sorunlarda kanıt olarak gösterebilmek için bir sözleşme yapılmasını istemeliyiz.
Garanti kapsamına giren bir elektrikli, elektronik mal satın alıyorsak, imalatçı ve ithalatçı firmalar tarafından düzenlenmesi zorunlu olan mala ait garanti belgesi ile birlikte Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzunu istemeliyiz.
Satın alacağımız mal ve hizmetlere ait fatura ya da fişi mal ve hizmetin ayıplı çıkması durumunda, hem yasal haklarımızı kullanabilmek hem de firmaların vergi kaçırmaması için bilinçli bir tüketici ve yurttaş olarak istemeliyiz. Satın alacağımız malın, çok zorunlu olmadıkça ülkemizde üretilen yerli malı olmasına dikkat etmeliyiz.
Bir mal ya da hizmet satın almadan önce ve satın aldıktan sonra herhangi bir sorunla karşılaştığımızda, öncelikli olarak Tüketici Hakları Derneğini arayarak ön bilgi almamızda yarar vardır. Bu ve buna benzer durumlarda Tüketici Hakları Derneği siz tüketicilere başvuruda bulunmanız durumunda yardımcı olacaktır.
